II-ga Wojna Światowa


Nad Jaśliskami już 1 września pojawiły się niemieckie bombowce zapowiadające wojnę. Władze opuściły miejscowość już 6 września, a wojska słowackie wkroczyły do Jaślisk pod osłoną nocy z 9 na 10. Wtedy też na Jaśliskim ratuszu zawisły dwie flagi - słowacka i ukraińska. Niemcy pojawili się w Jaśliskach dopiero pod koniec września.



1939-1944

Wojenna codzienność
Mieszkańcy już od początku wspierali biegnący niedaleko, bo przez Jasiel, szlak przerzutowy kurierów AK. W Jasielu do dziś stoi tablica przypomianająca kurierów beskidzkich. W 1941 Powstała w Jaśliskach placówka AK.

W 1941 roku wywieziono z Jaślisk i Rymanowa do specjalnie utworzonego getta w Dukli wszystkich Żydów.

W roku 1942 Niemcy założyli przedsiębiorstwo zajmujące się handlem drewnem, w którym niewolniczo pracowali jaśliszczanie. W tym też roku Niemcy, likwidując getto w Dukli, wymordowali w okolicach Tylawy wszystkich jaśliskich Żydów.


IX.1944

Operacja Dukielska.
Operacja Dukielska był to najokrutniejszy epizod w całej historii Dukielszczyzny, a więc i Jaślisk. Była to regularna bitwa z udziałem wojsk pancernych na bardzo gęsto zaludnionym terenie. Bezpośrednim powodem decyzji o radzieckiej ofensywie była chęć wsparcia powstania komunistów na Słowacji (nota bene Stalin "nie zdążył" z pomocą - zupełnie jak w Warszawie...). Wtedy to radziecki marszałek Koniew wyznaczył termin rozpoczęcia ofensywy na 8.IX. Celem było przekroczenie linii Karpat na wysokości przełęczy Dukielskiej. ZSRR wystawiło około 100 tysięcy żołnierzy, 1700 dział i 100 czołgów. Niestety żołnierze byli wykończeni walkami, a na dodatek nie mieli pojecia o walce w terenie górskim.

Dalszy przebieg wypadków jest łatwy do przewidzenia. Wojska zaczeły sie spóźniac na kolejne zaplanowane terminy. 11 września (zamiast 8) dotarto do szosy Nowy Żmigród - Dukla. Wtedy to rozgorzały trwające 4 dni walki o wzgórze Franków. W nocy 12 Korpus kawalerii przedarł się przez góry (wtedy w Beskidzie Niskim na rzadko którym szczycie rósł las) do doliny Wisłoki, gdzie walczyli na tyłach Niemców. Dopiero 25 września dołączyli do reszty armii.

Po wzmocnieniu wojsk niemieckich 11-go września Sowieci również przydzielili posiłki na front. 23-go przesunięto sie aż do Barwinka, tworząc klin w pozycjach niemieckich. 30-go Rosjanie przedarli się przez grzbiet na zachód od Przełęczy Dukielskiej próbujac odciąc Niemców. Dopiero 6 października Niemcy definitywnie wycofali się z regionu przelęczy Dukielskiej.

Dla Jaślisk operacja Dukielska przyniosła więcej strat niż obie dotychczasowe wojny światowe razem wzięte. Spłonęła cała północna część wsi, a wielu mieszkańców zginęło - głównie od ostrzału artyleryjskiego.


28.XI.1944

Wyzwolenie Jaślisk.


20.III.1946

Atak na placówkę WOP w Jasielu.
Na strażnicę WOP w Jasielu napadły 3 połączone kompanie UPA, udaremniając ewakuację placówki. Polacy z braku amunicji skapitulowali już po kilku godzinach walki. Szczegółowy opis tego zdarzenia jest na stronie poświęconej tej miejscowości.


1945-1947

Akcja "Wisła".
Już w 1945 władze zaproponowały ludności łemkowskiej dobrowolne przesiedlenie na Ukrainę. Nie wszczyscy jednak skorzystali z tej propozycji. Po wojnie na Łemkowszczyźnie i Bojkowszczyźnie rozpoczęła działalność UPA (Ukraińska Armia Powstańcza), walcząca o przyłączenie tych ziem do niepodległej Ukrainy. Bezpośrednim pretekstem do rozpoczęcia akcji było zabójstwo w 1947 roku generała Karola Świerczewskiego w bieszczadzkich Jabłonkach. Wtedy to podjęta została decyzja o wysiedleniu ludności z terenu Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Ludność wysiedlano aby UPA nie miała zaplecza zarówno ludzkiego jak i żywnościowego. Było to poniekąd krzywdzące, ponieważ wśród ludności łemkowskiej aprobata dla działań UPA wcale nie była wysoka. Łemków głównie przesiedlono na tzw. "Ziemie Odzyskane", a dopiero w 1956 mogli wrócić na ojcowiznę, jednak niewielu z nich z tego skorzystało. Dopiero akcja Wisła tak naprawdę zakończyła II-gą Wojnę Światową na tych terenach.